Nadir elementler terimi, periyodik tablodaki 17 elementi, Skandiyum, İtriyum ve 15 lantaniti tarif ediyor. Kimyayla arası iyi olmayanlar için bu nadir elementlerin imalat sanayinde çok önemli bir rol oynadığını, elektrikli araçların akülerinden cep telefonlarına, düz ekran televizyonlardan rüzgar türbinlerine kadar birçok karmaşık ve gelişmiş ürünün üretiminde kritik role sahip olduğunu belirtelim.
1948'lere kadar bu nadir elementlerin kaynağı Hindistan ve Brezilya'ydı. 1950'den sonra Güney Afrika pazara girerek iddialı bir üretici oldu. Günümüzde ise dünyadaki nadir elementlerin üretiminin yüzde 97'si Çin'de gerçekleştiriliyor. Çin, dünyadaki kaynakların yüzde 37'sine sahip olsa da üretim konusunda liderliği eline geçirmiş durumda. Çin'deki üretimin büyük bir bölümü de İç Moğolistan Özerk Bölgesi'nde yapılıyor.
Kaynaklar azalıyor, fiyatlar artıyor
Bu elementlerin yeni teknolojik ürünler için giderek daha fazla önem kazanması, Çin'i hamadde stoğu konusunda önlem almaya itiyor. En geç önümüzdeki yıl nadir elementlerin ihracat kotasını yüzde 30 oranında azaltmayı planlayan Çin, bu yılın ikinci yarısında da kotayı yüzde 76 oranında aşağı çekmişti. Kota böylece 24 bin 281 tona kadar gerilemişti. Bunun ardında yatan neden, Çin'in sahip olduğu nadir element kaynaklarının, yapılan hesaplamalara göre 15-20 yıl içerisinde tükenecek olması. Çin'in elindeki keşfedilmiş rezerv miktarı 2009 yılı sonunda 27 milyon tona kadar geriledi. Bu rakam dünyadaki keşfedilmiş nadir element rezervinin yüzde 30'una denk düşüyor. Ağır nadir elementlerin maddi değeri de hafiflere göre daha fazla. Bu, hafif olanları çok da “ucuz” yapmıyor. Hafif elementler arasında yer alan Neodinyum'un ton fiyatının Ağustos ayında 32 bin dolara yükseldiğini, bir yıl öncesine göre yüzde 60 oranında arttığını belirtmekte fayda var. Nadir elementlerin fiyatlarında yaşanan bu hızlı artış, İç Moğolistan Baotou Çelik Nadir Element Yüksek Teknoloji Şirketi gibi firmaları mutlu ediyor. Bu yılın ilk yarısında Baotou Çelik'in net karı bir yıl öncesine göre yüzde 626 oranında artış gösterdi. Rakamla söylersek firmanın ilk altı aydaki net karı 354 milyonu, geliri ise 2 milyar 330 milyon yuani buldu.
Çin tek üretici konumunda
Artan fiyatlar, birkaç ükedeki büyük rezervler ve Çin'in pazarda neredeyse tek üretici olması gibi faktörler yanyana gelince, nadir elementler üzerinde bir ticaret savaşının fitili de ateşlenmiş oldu. Gelişmiş ülkeler fiyat artışından ve Çin'in kotayı daraltmasından şikayet ediyor ancak öte yandan kendi rezervlerini geliştirip dünya pazarına tedarikçi olarak çıkma konusunda da neredeyse hiç çaba harcamıyor. Örneğin ABD, dünya rezervlerinin yüzde 24'üne sahip olmasına rağmen son 10 yıl içinde hemen hemen hiç üretim yapmayarak, talebin karşılanması yönünde hiçbir katkıda bulunmadı. Buna rağmen Çin'e üretim ve ihracatı arttırma yönünde baskı yapmak için ABD, Japonya, İngiltere, Almanya, Fransa ve Güney Kore'nin Çin'deki büyükelçilerinin biraraya geldiği haberleri de Japon basınında yer aldı.
Nadir elementlerin üretiminde Çin neredeyse tek başına. Buna rağmen Çin hükümeti, nadir elementlerin ticaretinin Dünya Ticaret Örgütü çerçevesinde belirlenen kurallar çerçevesinde yapılacağını ve bu madenlerin bir pazarlık aracı olarak kullanılmayacağı konusunda garanti veriyor. Çin Başbakanı Wen Jiabao, Avrupa'ya yaptığı son ziyerette, Çin'in bu madenler üzerinde kontrol ve yasal düzenleme hakkını kullanmasının gerekli olduğunu, Çin'in aynı zamanda dünyanın ihtiyaçlarını da gözönünde bulunduracağını belirtti.
Bu yazı Çin'deki çeşitli kaynaklardan yazarın yorumyla derlenmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder